Evliya
Çelebi; Dolmabahçe Sarayı’nın bugünkü yerinde Yavuz Sultan Selim’in bir köşk
yaptırdığını yazar. I Ahmet zamanında, mekân taşla doldurulur ve köşk
büyütülür. Sarayın ve yerleşimin adı buradan gelir. 19 yy.da II. Mahmut aynı
yerde yeni bir saray bina eder. Bugünkü yapı ise; 1842 yılında I. Abdülmecit
tarafından, Karabet Balyan’a inşa ettirilir. Yapımı 1853 senesine kadar devam
eden Saray; Abdülmecit’in İkamet ettiği yer olmasının yanı sıra, resmi işleri
de gördüğü mekândır. Abdülmecit’ten sonra kardeşi Abdülaziz’de bu Saray’da
yaşamıştır. Cumhuriyet’in ilanından sonra Atatürk’ün İstanbul’daki
Cumhurbaşkanlığı Konutu olan Dolmabahçe Sarayı, 10 Kasım 1938 tarihinde
Atatürk’ün öldüğü yer olması münasebetiyle, Cumhuriyet tarihinde ayrı bir öneme
sahiptir.
Dolmabahçe Sarayı’nın ana yapıları; Harem, Mabeyn, Saat Kulesi ve Dolmabahçe
Camiidir. Saray’da 285 oda ve 46 adet salon, 6 hamam ve 68 tuvalet vardır.
Saray 110 bin metrekare alana kurulmuş ve 1910’larda elektrik ve kalorifer
sistemine geçmiştir.
Mabeyn merdivenlerinin korkulukları, kristallerle süslenmiş harikulade bir
görünümde olup; Mabeyndeki Taht Salonu’nda bulunan 36 metrelik kubbeden sarkan
dört tonluk ve yedi yüz elli ampullü kristal avize, salona Avrupai bir hava
katmaktadır. Bu avize Kraliçe Victoria’nın hediyesidir. Bu Taht Salonu 19 Mart
1877 tarihinde, II Abdülhamit’in Osmanlı meclisini açılışına ev sahipliği de
yapmıştır. Ayrıca; Haremde, Taht Salonu’nun izlenebileceği bir koridor vardır.
Harem, törenlerin yapıldığı Mavi Salon, kadınların eğlendiği Pembe Salon,
Atatürk’ün kaldığı odalar, Valide Sultan odaları gibi farkı mekânları
barındırır. Saray’ın girişinde yer alan 30 metre yüksekliğindeki saat
kulesininse 1895 yılında tamamlandığı söylenir. Saray’ın yanındaki Dolmabahçe
Camii, Osmanlı mimarisine damgasını vuran; Balyanlardan, Nikoğos Balyan
tarafından 1853 yılında tamamlanmıştır. Dolmabahçe Sarayı’nın arka kısmında
Sultan’ın kuşları için 19 yy.da inşa edilmiş ufak bir köşk yer alır. Yapıda o
dönem farklı türden, birçok kuş barındırılmıştır. Günümüzde müzeye dönüştürülen
Dolmabahçe Sarayı, Milli Saraylar Daire Başkanlığına bağlıdır.