Trabzon’un Maçka ilçesinin Altındere köyü sınırları
içinde yer almaktadır. Altındere vadisine hakim Karadağ’ın eteklerinde sarp bir
kayalık üzerine kurulmuş olan Sümela Manastırı, halk arasında “Meryem Ana” adı
ile anılır. Tepedeki inziva köşesi Sümela Manastırı'nın Bizans İmparatoru I.
Theodosius zamanında (375–395) Atina'dan gelen Barnabas ve Sophronios isimli
iki rahip tarafından kurulduğu düşünülür. Sümela, manastır işlevini 1923 yılına
kadar sürdürdü.
Yapı esas olarak ana kaya kilisesi, birkaç şapel, mutfak, öğrenci odaları,
misafirhane, kütüphane ile kutsal ayazmadan oluşur. Bu yapılar topluluğu
oldukça geniş bir alan üzerine yayılır. Manastırın girişinde su getirdiği
anlaşılan büyük su kemeri yamaca yaslanmış durumdadır. Çok gözlü olan bu
kemerin bugün büyük bir bölümü yıkılmıştır. Avlunun etrafındaki binalar
içindeki dolaplar, hücreler, ocaklarda Türk sanatının etkileri de görülür. Manastırın
ana ünitesini meydana getiren kaya kilisesinin ve ona bitişik şapelin iç ve dış
duvarlarını donatan freskler 18. yüzyılın başlarına tarihlenir. Bu fresklerde
üç ayrı devirde yapılan üç tabaka görülebilir.